1 Mayıs İşçi Bayramı

Tarihçe

İlk kez 1856'da Avustralya'nın Melbourne kentinde taş ve inşaat işçileri, günde sekiz saatlik iş günü için Melbourne Üniversitesi'nden Parlamento Evi'ne kadar bir yürüyüş düzenlediler.

1 Mayıs 1886'da Amerika İşçi Sendikaları Konfederasyonu önderliğinde işçiler günde 12 saat, haftada 6 gün olan çalışma takvimine karşı, günlük 8 saatlik çalışma talebiyle iş bıraktılar. Şikago'da yapılan gösterilere yarım milyon işçi katıldı. Luizvil'de (Kentaki) 6 binden fazla siyah ve beyaz işçi, birlikte yürüdü. O dönemde Luizvil'deki parklar, siyahlara kapalıydı. İşçiler, sokaklarda yürüdükten sonra hep birlikte Ulusal Park'a girdi. Her eyalet ve kentte, siyah ve beyaz işçilerin birlikte yaptığı gösteriler, gazeteler tarafından, 'Böylece ön yargı duvarı yıkılmış oldu' şeklinde yorumlanmıştı

Bu gösteriler 1 Mayıs'ı izleyen günlerde tüm harareti ile devam etti ve 4 Mayıs'ta kanlı Haymarket Olayı'na yol açtı. Uygulanan yasal baskılarla bu gösterinin tekrarlanması engellendi. 14 Temmuz-21 Temmuz 1889'da toplanan İkinci Enternasyonal'de Fransız bir işçi temsilcisinin önerisiyle 1 Mayıs gününün tüm dünyada "Birlik, mücadele ve dayanışma günü " olarak kutlanmasına karar verildi. Böylece ikinci gösteri 1890 yılında yapılabildi.

Osmanlı 'dan Türkiye 'ye

Yakın bir zamana kadar Osmanlı 'da düzenlenen ilk 1 Mayıs 'ın 1909 yılında olduğu sanılmaktaydı . Ama son dönemlerde çıkan belgelere göre Osmanlı 'da 1 Mayıs 1906 'da İzmir 'e kadar uzanan bir kökene sahiptir .

1 Mayıs 1906 bildirisi . Arapça yazılan bildiride şu yazılmaktadır :“Yurtsever Kardeşlerim! Şerefli Gazete Çalışanları! Haberiniz olsun ki, 1 Mayıs Dünya İşçileri Bayramı münasebetiyle amele kıraathaneleri civarındaki tren istasyonu mevkiinde toplantı ve gösteri vardır.

1912 yılında Osmanlı Sosyalist Fırkası liderliğinde düzenlenen başka bir 1 Mayıs yaşanmıştır. 1922 yılında Ankara 'da İmalat-ı Harbiye işçileri 1 Mayıs gösterisi düzenlemiştir .

Bu gösteri elbetteki diğer 1 Mayıslar gibi ama daha çok korkularak karşılanmıştır. Çünkü o sıralarda Avrupa 'da dolaşan hayalet Anadolu 'da da dolaşmaktadır . Bu yüzden Takrir-i Sukun kanunuyla 1923 'te resmi olarak kutlanan ve ertesi yıl "geniş kitlelerle kutlanması yasaklanan" 1 Mayıs 1925 'te yasa dışı ilan edilmiş ve işçi hareketleri önüne set çekilmeye çalışılmıştır . Ama bu yasaklar işçi hareketlerinin ilerleyişini yavaşlatsa bile durduramamıştır. 1935 yılında ise baskılar biraz kaldırılmış ve 1 Mayıs İşçi Bayramı Bahar ve Çiçek Bayramı adı altında legal bir statü kazanmıştır. 2. Dünya Savaşı ardından ise tüm dünya çapında işçi hareketleri büyük önem kazanmıştır . 60'lı yıllarda ise 1 Mayıs ruhunun korkusu sebebiyle işçi sınıfına 24 Temmuz işçi bayramı olarak dayatıldı . 1976 yılında SBKP yanlısı DİSK kitlesel bir 1 Mayıs kutlaması yapmıştır. Yaklaşık 400.000 emekçi kutlamalara katılmıştır. Bu kutlamalar dolayısıyla işçi sınıfının uyanışından korkan burjuva devleti sonraki yıl, 1977 yılında 1 Mayıs 'ını sabote etmiştir. Çünkü ertesi yıl 1976 'nın verdiği ruh ve şevk ile dolup taşan işçi sınıfının haklarını elde etmesinden korkmuşlardır. Ve o gün bayram havasına dönen, sokaklarda halaylar oynanan 1 Mayıs 1977 birkaç silah sesi 37 insanımızın canına ve o yıldan sonra işçi sınıfı için hayat değeri taşıyan 1 Mayıs Bayramı 'nın baskılar altında inlemesine sebep olmuştur. Her ne kadar 1978 yılında büyük kitleler 1 Mayıs 'ı kutlasa da 1979 yılında Taksim 'e yasak koyulmuş ve sokağa çıkma yasağı ilan etmişlerdir. Ama baskılar emekçi sınıfını durdurmamış ve binlerce kişi 1 Mayıs 'ı illegal olarak kutlamıştır. 1981 yılında ise Faşist darbeciler 1 Mayıs 'ı resmi tatil olmaktan çıkarmış ve resmi statüsünü görmezden gelmiştir. 1989 yılında ise Mehmet Akif Dalcı katledilmiştir. 1996 yılında ise anlam değeri taşıyan Taksim 'in yasaklanmasından dolayı Kadıköy 'de düzenlenen 1 Mayıs 'a 150.000 kişilik bir kitle katılmıştır. Ama polis silahsız 1 Mayıs göstericilerine ateş açınca 3 kişi hayatını kaybetmiş ve olay küçük bir isyan biçimini almıştır . Olay öyle bir etki yarattı ki 2005 yılına kadar Kadıköy 'de 1 Mayıs yasaklanmıştır. 2006 yılında yılında ise en geniş katılım Kadıköy 'de oldu. 2007 yılında ise 30. yılı dolayısıyla 1 Mayıs 'ı Taksim 'de kutlamak isteyen kitleler Taksim 'e yürümüş ancak tam bir kaos yaşanmış ve 100 'e yakın kişi yaralanmış, İbrahim Sevindik ise hayatını kaybetmiştir. 2008 yılında yıllar sonra 1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü olarak kutlanması kabul edilmiştir. Ancak yine devlet 1 Mayıs 'ı Taksim 'de kutlamaya yasak koymuştur. Bunun üzerine sendikalar ve diğer gruplar Taksim 'e girmeye çalışınca arbede yaşanmıştır. Nihayet 2009 yılında ise 1 Mayıs 1981 'den bu yana geçen onca yıldan sonra resmi tatil ilan edilmiştir. Ama tekrardan Taksim yasağı konmuştur. 2010 yılında ise uzun dönem sonra 1 Mayıs Taksim 'de kutlanmıştır. Resmi rakamlarca 140.000 kişi oradaydı. 2011 yılında 1 Mayıs 'da hafif olaylar yaşandı. 2012 'de ise polis gözetiminde kutlanan 1 Mayıs 'dan sonra 2013 yılında Taksim yasağını delmeye çalışanlara karşı polis ateşli ve ateşsiz silah kullanmış , hastanelere gaz bombası atıp ambulansların yolunu çevirmiştir.

Zamanla 8 saatlik işgünü birçok ülkede resmen kabul edildi. 1 Mayıs böylece işçilerin birlik ve dayanışmasını yansıtan bir bayram niteliğini kazandı. Günümüzde sosyalist ülkelerde (Çin Halk Cumhuriyeti, Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti, Vietnam, Laos, Küba, Venezuela, Nepal, Bolivya) ve daha birçok ülkede tatil günü olan 1 Mayıs'ı işçiler büyük kitle gösterileriyle kutlar; bazı ülkelerde 1 Mayıs siyasal bir eylem biçimini de alır.