Şenkaya'nın Kurtuluşu

Şenkaya'nın Kurtuluşu

Bruxelles Korner

Sibel Bozkurt

Şenkaya'nın Kurtuluşu

Bugün Erzurum'un Şenkaya ilçesinin düşman işgalinden kurtuluşunun 104’üncü yıl dönümüdür. Öncelikle topraklarımızı kurtuluşa kavuşturan aziz şehitlerimize ve Şenkaya Kurucusu Hüseyin Köycü'ye rahmet diliyorum ve bu vesileyle de onu bir kez daha anmak istiyorum. Onu burada kelimelerle anlatmak kifayetsiz kalır. “Neden mi?” diye sorarsanız onun hizmetleri, bu ilçeye o kadar büyüktür ki onu anlatırken bile zorlanırsınız.
ŞENKAYA İLÇESİNİN AYDINLIK YÜZÜ
Hüseyin Köycü, Şenkaya ilçesinin baş mimarıdır, aydınlık yüzüdür. Topluma sunduğu karşılıksız hizmetler, onun vatanını ne kadar çok sevdiğinin bir göstergesidir hatta Hüseyin Köycü, Şenkaya yöresinde 2’inci Atatürk olarak anılır. Onun hizmetleri, cumhuriyetimizin ilk 15 yılının gerçek bir kurtuluş destanıdır. Hüseyin Köycü, 1. Dünya Savaşı’nda Allahuekber Dağları eteğindeki Örtülü köyü ve çevresinde halkı örgütleyen, milli mücadelenin o bölgede şahlanmasını sağlayan şiirler yazarak Oltu, Ardahan, Kars ve Erzurum yöresinde gösterdiği kahramanlıklarla düşmana karşı kurulan her harekette başta gelen kişi olmuştur.
EĞİTİM SEFERBELİĞİ
Tüm kız çocuklarının okutulması için aileleri ziyaret edip ikna etmeye çalışmıştır. Okul yaptırmış, insanları eğitime teşvik etmiştir. Ülke çapında en çok okuma yazma oranı Şenkaya'ya aittir. Ayrıca imece usulüyle hemşerileri ile beraber köylerinin yollarının yapılmasını sağlamıştır. Zanaat eğitimleri ile halk ticarete başlamıştır. Köycü'nün çabalarıyla bir de radyoevi açılmıştır. İlçesinin ağaçlandırılmasına da ayrıca bir önem vermiştir. Her fırsatta "Yeni doğan her çocuk için bir ağaç dikmeli ve çocuklarla ağaç birlikte büyümeli." cümlesi de çok manidardır.
1930'lu yıllarda eğitici ve öğretici tiyatro eserleri yazıp, sahneye koyarak, çevre ilçelerde turne düzenleyip halkın tiyatroya ilgisinin artmasına da katkılar sunmuştur.
Onun asıl amacı, bu yapmış olduğu hizmetlerle ülkemizin birçok yöresinde emsal teşkil etmektir ve bence de bunu da başarmıştır.
Umarım, bu güzel çalışmalar, günümüzde de değerlendirilerek insanlarımıza örnek teşkil eder.

Prof. Dr. Koptagel İlgün'ün önderliğinde torunları tarafından yazılan
"Şenkaya Gazetesi ve Hüseyin Köycü"
isimli kitap, vefat yıl dönümü olan 31 Ocak 2019'da ilk baskısını yaptı.

Başta "Şenkaya Gazetesi" hakkında yazılmaya başlanan ancak sonrasında toplumun kalkınması adına Hüseyin Köycü'nün yapmış olduğu örnek diğer çalışmalar da derlenerek hazırlanan ve unutulmaz bir eser haline getirilen kitap, "Yüzde Yüz Kitap" yayınevinden çıkmıştır.

Kitaba ulaşmak için [email protected] adresine eposta gönderip talep edebilirsiniz.

"Erzurum'un Yüzleri / Sarı Karton Hüseyin Köycü" kitabını,
Atatürk Üniversitesi yayın evinden sipariş verebilirsiniz:
https://yayinevi.atauni.edu.tr/index.php/product/erzurumun-yuzleri-10-sari-karton-huseyin-koycu/

2011 yılında TRT'de yayınlanan Hüseyin Köycü belgeseline alttaki linkten ulaşabilirsiniz:

https://www.youtube.com/watch?v=6i4zjhoN1k4

Bu site, Doğu Anadolu'nun derinliklerindeki Allahüekber Dağları'nın eteğinde yer alan Şenkaya'nın, küçük bir köyden önemli bir ilçeye dönüşmesinin mimarı olan Hüseyin Köycü'yü tanıtmak ve onun aziz hatırasını yaşatmak için oluşturulmuştur.

Birinci Dünya Savaşı'nın sona ermesiyle başlayan Anadolu'nun işgali sürecinde, öz vatanı olan Şenkaya ve çevresini Ermeni işgalinden korumak amacıyla kurulan Cenub-i Garbi Kafkas Hükümeti'nin yönetiminde, yaşının gençliğine rağmen aktif bir rol oynayan, bu Hükümetin İngiliz kuvvetleri tarafından fiilen dağıtılmasından sonra da, her türlü yol ve yöntemle Anadolu'da Büyük Atatürk'ün önderliğinde yürütülen milli mücadeleye destek veren Hüseyin Köycü, İstiklal Savaşı'nın kazanılmasının ardından, yine Atatürk önderliğinde yürütülen Türk Ulusu'nu çağdaş medeniyet düzeyine ulaştırma hamlesinin “yerel” bir kesitini, Şenkaya'da ortaya koymaya çalışır.

İlçenin ekonomik gelişimine yönelik önlemlerin planlanması ve yürütülmesinden, ilçe halkının eğitim düzeyinin iyileştirilmesine, yörenin yaşam tarzının değiştirilmesine yönelik fikirlerden, halkın kültürel düzeyinin yükseltilmesine yönelik olarak uygulanan tiyatro ve şiir okuma faaliyetlerine kadar, Şenkaya'nın kalkınması için elinden gelen her şeyi, tüm maddi ve manevi varlığını da kullanarak yapmaya çalışan Köycü sayesinde, küçük bir köyden ibaret olan Örtülü (Şenkaya) önemli bir ilçeye dönüşür.

Sitemizde, hayatını Şenkaya'nın sosyal, ekonomik ve kültürel gelişimine vakfeden Hüseyin Köycü'nün, hayatı, ilçe için düşündükleri ve hayata geçirdikleri, makalelere yansıttığı fikirleri ve kültürel ürünlerinin yanı sıra, bizzat kurmuş olduğu ve kayda değer bir “yerel demokrasi” örneği olarak değerlendirilmesi gereken “Ufak Parti” hakkında bilgi sahibi olabileceğiniz bölümler bulunmaktadır. Ayrıca, sitemizin “İletişim” bölümü yoluyla da, Hüseyin Köycü ile ilgili kitapları edinebilir ve kendisiyle ilgili görüşlerinizi bize bildirebilirsiniz.

Halk icraiyye komitesi Başkanı ( Nahiye Müdürü )

Oltu İslam Milli Komitesi Genel Sekreteri

Güney Batı Kafkas Cumhuriyetinin Oltu Milletvekili ve Meclis İdare amiri

Allahuekber cephesi Müstahkem mevki Komutanı

İkinci Oltu Şurası Cemiyetinin Yönetim kurulu üyesi

Oltu İslam Terakki Cemiyeti üyesi

Oltu Serbest Gençler Cemiyeti Başkanı

Kaymaktepe Cephesi Müstahkem mevki komutanı

Şenkaya ilçesinin kurucusu ve Belediye Başkanı

Vatan ve Millet için hizmet aşığı

Toplum kalkınmasının örnek lideri

Şair, Edip, Yazar, Düşünür.

Bütün ömrünü Vatan Millet ve Halk için çalışmaya adamış

Fedakâr bir insan,

HÜSEYİN KÖYCÜ

Hüseyin Köycü'nün Hayatının Kısa Bir Özeti

20 Şubat 1895’de Örtülü Köyü’nde doğdu (şu anda Erzurum İli’ne bağlı Şenkaya İlçesi). Babası din alimi ve halk ozanı Hıfzı Efendi, devrin ünlü ozanları olan Sümmani ve Şenliği ile aynı meclislerde bulunmuştur. Küçük Hüseyin 12 yaşına geldiğinde Kuran’ı hafzetmiş, Arapça ve Farsça’yı bilen, babası gibi şiirler yazan bir çocuktu. Bu arada tarih, coğrafya, edebi, içtimai ve iktisadi konularda kendini geliştirmesi için kitaplar getiriliyor, adeta özel bir öğrenim görüyordu.

17 yaşında yörenin en büyük köylerinden olan Örtülü Köyü’ne muhtar seçildi. Köy odasında halkı eğitmek için öğrendiği bilgileri onlara aktarıyordu. Ülkemizin işgal altında bulunduğu yıllarda halkın milli şuurunu tetikleyen şiirler yazıyordu.

1916 yılında yazdığı İslam destanını, köyün gençleri yardımıyla çoğaltarak etrafa yaymaya çalışıyordu. Oltu ve havarisinde düşmana karşı örgütlenme çalışmalarının tamamında Örtülü Köyü’nden Hüseyin Efendi (Hüseyin Sırrı) başta geliyordu.

1917’de Oltu Gizli İslam Cemiyeti’nin kuruluşunda yer aldı. Kosor (Akşar Nahiyesi) ve Örtülü teşkilatlarını kurdu.

1918’de Oltu’nun kurtuluşunda önemli rol oynadı ve Kosor Nahiye Müdürlüğü görevine tayin edildi. Aynı yıl Kars’ta milli müdafaa teşkilatı olarak kurulan; Milli İslam Şurası kurucu üyesi oldu.

1919’da Cenubi Garbi Kafkas Cumhuriyeti kurucu üyesi, Oltu Milletvekili ve Meclis İdare Amiri seçildi. Aynı yıl Allahuekber Cephesi komutanlığı da Hüseyin Sırrı Efendi’ye verildi. Bu hükumetin İngilizler tarafından dağıtılmasından sonra Oltu Serbest Gençler Teşkilatı’nı kurdu ve başkanı oldu. İkinci Oltu şurası üyeliğine seçildi.

1920’de Oltu İslam Terakkiperver Cemiyeti’nin kurucusu ve umumi kâtibi oldu. Bu yıllarda Kâzım Karabekir Paşa’nın Kars’ta çıkardığı haftalık Varlık Dergisi’nde makaleler yazmaya başladı.

1920’de TBMM’de kurulması ve Atatürk’ün ışığının bütün yurdumuzu aydınlatmasından ve Anadolu’muzun düşman işgalinden kurtulmasından sonra Hüseyin Efendi kendisini ölümsüzleştiren eserlerini vermeye başladı.

Önce köylünün eğitiminden başladı ve bu yıllarda köye öğretmen getirip, gençleri eğitmek için hususi mektep kurdu. Savaş bize toplu olarak bilgi dairesinde çalışmamızın gerekliliğini öğretti diyordu.

1925’te Oltu İlçesi İdare Heyeti Üyesi ve 17 sene müddetle Erzurum İl Genel Meclisi üyeliğinde bulundu. Bu dönemde yaptığı çalışmalar ve cesaretinin örnek anekdotları dillerde dolaşmaya başlamıştı.

1928’de köyde halka açık şirket ve kooperatif kuruyordu. Çevre ilçeler halkınında şirketten hisse almalarını sağlıyordu.

1929 yılında Örtülü ve havalisine örnek olursam bu çalışmalar ülkemizin birçok yöresinde emsal teşkil eder diyerek, adına Sarı Karton Projesi dediği Kalkınma Planını kaleme aldı. Yani zihin haritama metodunu geliştiren İngiliz bilim adamı Tony Bousan’dan tam 34 yıl önce. Bu planı bugün inceleyen bilim adamları, öncelikle bu kişinin eğitimini soruyorlar. Kendini geliştirme için devamlı okuyan, okuduğunu iyi anlayan ve o bilgileri çevresinin kalkınması için kullanan kişi diye cevap verince hayretlerini gizliyemiyorlar. Yine 1920’li yıllarda köyüne imece usulüyle ilkokul yaptırarak eğitim seferberliği başlatıyor. "Haydi Kkızlar Okula", "Baba Beni Okula Gönder" gibi çalışmaları daha o yıllarda yapan Köycü, kalkınma planında yazdığı aktiviteleri harekete geçirerek köyünü ilçe yapma yolunda hızla mesafe kaydediyordu.

1930’lu yıllarda eğitici ve öğretici tiyatro eserleri yazıp sahneye koyarak çevre ilçelerde turne düzenliyordu. Evini vererek ortaokul açılması yönünde çalışmalara başlıyordu

1932 yılında Erzurum Halk Evi Köycülük Şubesi Başkanı olan Köycü, kalkınmanın köyden başlamasının yılmaz savunucusu olduğundan, 1934’te soyadı kanunu çıkınca kendisine “Köycü“ soyadı veriliyor.

Köyün ve yörenin ağaçlandırılmasına çok önem veriyordu. Bu maksatla tiyatro eserleri, makaleler, şiirler yazarak ağaçlandırma bayramları düzenler ve devlet yeşil yapraktır derdi.

Başta Gazi Mustafa Kemal olmak üzere TBMM üyelerine mektuplar yazarak kanunlarımızda yapılmasını istediği değişme ve düzenlemeleri dile getirirdi. Yine bu yıllarda 12 el sanatı dalında usta öğretmenler getirerek köy halkını kabiliyetlerine göre zanaata yönlendirir. Sergiler, pazar ve panayırlar ihdas eder.

1946’da Örtülü Köyü ilçe olur ve “Şenkaya” adını alır. Köycü uzun yıllar bu ilçenin belediye başkanlığını yapar.

1950-55 yılları arasında Şenkaya Gazetesi’ni çıkarır.

1954’te bağımsız milletvekili adayı olur. 12 oyla seçimi kaybeder ama üzülmez “Benim asil görevim milletimi mecanni avukatlığıdır...” diyerek çalışmalarını sürdürür.

Maddi her imkânını köyü için harcadığından maddi sıkıntıların yanında şeker hastalığı da yakasını bırakmaz. Bacağı kesilir ama yine boş durmaz, 1957 yılında Türkiye Ufak Partisi’ni kurar, genel merkezi il dışında olan ilk partidir ve amblemi kurşun kalemdir.

1958 yılında bacağına protez yaptırmak için geldiği İstanbul'da 31 Ocak günü hayata veda eder.

Mezarı İstanbul Kozlu Mezarlğı’ndadır. Yurdun her tarafına yayılmış, daha yıllarca evvel okur-yazar yüzdesi ile Türkiye sıralamasında en yukarıları işgal eden Şenkayalılar, Köycü için anma törenleri düzenler. İstanbul’da yaşayanlar bu anma törenlerini mezarı başında da gerçekleştirirler.

Hazırlayan: Prof. Dr. Koptagel İlgün

-----------------------------*-----------------------------

Anma töreni videosu için lütfen buraya tıklayınız...

https://www.youtube.com/watch?v=XW9zUsv1AmQ