Ozon tabakası deliği neden sorun olmaktan çıktı?
Ozon tabakası deliği neden sorun olmaktan çıktı?
Ozon tabakası deliği neden sorun olmaktan çıktı?
ozon, güneş radyasyonunun yüksek irtifada oksijen molekülleri üzerindeki etkisiyle üretilir. ozon-oksijen döngüsü, ozonun, ultraviyole (UV) radyasyonu ısıya dönüştürerek stratosferde sürekli olarak yenilenmesi sürecidir. Sydney Chapman tarafından 1930'larda incelendi.
Süreç, bilim adamları tarafından genellikle Chapman döngüsü olarak adlandırılır. Kimya dilinde bu şekilde anlatabiliriz o2 ==> -O & -O Atomik oksijen tekrar moleküler oksijenle birleşir ve sonuç O+O2 ==> O3 Ozon tabakası niçin önemlidir? Bu tabaka, dünyayı zararlı ultraviyole radyasyondan korumaktadır. 70li yıllarda ozon tabakası deliği ciddi bir sorun hale gelmişti. Bu sorunu biraz inceleyelim.
70li yıllarda, stratosferdeki ozon içeriğinde bir azalma oluşmuştu. Bu doğal Chapman döngüsü sarsılmıştı. Catalytic cycle veya katalitik döngü yüzünden ozon tabakası “delindi”. 70li yıllarda buzdolabı üretimi çoğaldı. Ve buzdolabı üretimi, Klorofloro karbon emisyonlara neden olur. Klorofloro karbon gazı atmosfere parfümlerden,klimalardan,buzdolaplarından,araba egzozlarından ve sera gazları ile yayılır. ozon ile reaksiyona girerek parçalanmasına neden olur. O3 + Cl —> ClO + O2 O3 + ışık —-> O + O2 ClO + O —> Cl + O2 1985 yılında klorofloro karbon ozon tabakasını zayıflatan madde olarak kabul edilir. Montréal Protokolü esnasında, Eylül 1987'de Ozon Tabakasını İncelten Maddeler İlişkin kabul edilmiştir.
1985 yılında Antartika üzerindeki ozon deliğinin tespit edilmesi ile hükümetler, birçok Kloroflorokarbon (CFC)'ların ve bazı halonların üretimini ve tüketimini azaltacak katı önlemlere ihtiyaç olduğu yargısına varmışlardır. 1989 yılında protokol yürürlüğe girer ve 1999 yıkıma kadar CFC emisyonlar P nin azaltılması planlanır. Peki niçin CFC den vazgeçmek bu kadar kolay oldu? Çünkü CO2 emisyonlarına nazaran, CFC emisyonlarını önlemek için ekonomik sistemlerimizi değiştirmemize gerek kalmıyordu.
Ek olarak ozon tabakasının zayıflaması direkt olarak bir çok insanı etkileyip, cilt kanserlerinin artığı için devletler durumun vahim olduğunu kanaatine vardılar. Bu şekilde ozon tabakası inceliği büyük bir tehdit olmaktan çıktı. Asıl şimdi diğer gezegensel sınırları (planetary boundaries) önemsemek gerek. Bunları içinde İklim Değişikliği; Okyanus Asitliği; Tatlı Su Kullanımı; Arazi Kullanımı bulunmaktadır.
Türkiye büyük bir sus kriz’i tehdidi altındayken, çok özenle çözüm üretmeli.
Derya Soysal,
tüm haklar saklıdır. Paylaşılabilir.
